Tái sử dụng nước thải trong nông nghiệp để giảm phát thải khí mê-tan

Nước thải - vấn đề môi trường và cơ hội tiềm ẩn

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, khí mê-tan đang được xem là một trong những thủ phạm lớn góp phần gây nóng lên toàn cầu nên cần được hạn chế càng sớm càng tốt. Việt Nam, với nền nông nghiệp chiếm tới 40% tổng phát thải mê-tan, đang phải đối mặt với áp lực vừa duy trì sản xuất vừa giảm thiểu tác động đến môi trường.

Một trong những hướng đi được các chuyên gia và cơ quan quản lý nhấn mạnh gần đây là tái sử dụng nước thải trong nông nghiệp. Đây không chỉ là giải pháp tiết kiệm nguồn nước, mà còn có thể góp phần giảm phát sinh khí mê-tan nếu được thực hiện khoa học và đồng bộ.

Nước thải từ sinh hoạt, công nghiệp và đặc biệt là chăn nuôi từ lâu đã trở thành vấn đề nan giải ở nhiều địa phương. Thay vì được xử lý triệt để, phần lớn nước thải hiện nay thường chảy ra sông hồ, kênh mương, gây ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn nguy cơ phát thải khí nhà kính trong quá trình phân hủy.

Khi chất hữu cơ trong nước thải bị phân hủy trong điều kiện yếm khí, khí mê-tan sẽ được giải phóng vào khí quyển. Điều này vừa làm gia tăng ô nhiễm, vừa lãng phí một nguồn tài nguyên có thể tái sử dụng.

Nếu biết cách xử lý và tái sử dụng nước thải, chúng ta không chỉ hạn chế được phát thải mà còn biến rác thải thành nguồn lực cho sản xuất nông nghiệp.

Giải pháp tái sử dụng nước thải trong sản xuất nông nghiệp

Trong trồng lúa, việc sử dụng nước thải đã qua xử lý có thể mang lại nhiều lợi ích. Nước thải từ các khu dân cư, sau khi được loại bỏ tạp chất và xử lý đạt chuẩn, có thể tái sử dụng để tưới tiêu cho đồng ruộng.

Một số nghiên cứu cho thấy nguồn nước này còn chứa nhiều chất dinh dưỡng hữu cơ, giúp giảm lượng phân bón hóa học mà nông dân phải sử dụng. Điều đó không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn giảm phát thải từ sản xuất và sử dụng phân bón.

Đồng thời, khi kết hợp phương pháp tưới ngập khô xen kẽ vốn đã được khuyến nghị để giảm khí mê-tan trong ruộng lúa thì nguồn nước thải có thể trở thành giải pháp kép: vừa duy trì năng suất vừa cắt giảm phát thải đáng kể.

Với chăn nuôi, việc xử lý nước thải để tái sử dụng đang dần trở thành xu hướng tất yếu. Thay vì xả trực tiếp ra môi trường, nhiều trang trại lớn đã đầu tư hệ thống xử lý nước thải chăn nuôi, sau đó tái sử dụng để tưới cây trồng quanh khu vực sản xuất.

Một số trang trại còn kết hợp với công nghệ biogas để thu hồi khí mê-tan từ nước thải và chất thải, dùng làm nhiên liệu nấu ăn hoặc phát điện. Nhờ đó, lượng khí thải vào khí quyển được giảm thiểu rõ rệt, trong khi trang trại lại tiết kiệm được năng lượng và chi phí.

Không chỉ dừng ở quy mô nông hộ, Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam đã triển khai nhiều mô hình thí điểm nhằm đánh giá hiệu quả của việc tái sử dụng nước thải trong nông nghiệp.

Tại một số tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, hệ thống xử lý nước thải tập trung đã được lắp đặt, cho phép nguồn nước sau xử lý đạt tiêu chuẩn và được đưa trở lại phục vụ canh tác. Người dân cho biết chi phí sản xuất giảm đáng kể vì họ cần ít phân bón hơn, trong khi năng suất lúa không giảm.

Đồng thời, tình trạng ô nhiễm nguồn nước ở kênh rạch quanh khu vực cũng được cải thiện, mang lại lợi ích cộng đồng rõ ràng.

Nông nghiệp chiếm khoảng 40–45% tổng phát thải khí mê-tan của Việt Nam. Trồng lúa là nguồn phát thái khí mê-tan lớn nhất, chiếm gần 50% phát thải trong nông nghiệp.
Tái sử dụng nước thải trong nông nghiệp có thể giúp giảm 20 - 30% nhu cầu phân bón hóa học và hạn chế phát sinh mê-tan từ phân hủy hữu cơ.

Học hỏi kinh nghiệm nước bạn

Trên phạm vi quốc tế, nhiều nước đã áp dụng thành công giải pháp tái sử dụng nước thải trong nông nghiệp. Ở Nhật Bản, nước thải sau xử lý không chỉ được dùng để tưới tiêu mà còn phục vụ sản xuất thủy sản, nhờ vậy vừa giảm phát thải khí mê-tan vừa tạo thêm nguồn lợi kinh tế.

Ở Israel, nơi tài nguyên nước khan hiếm, tới 85% nước thải đô thị được tái sử dụng trong nông nghiệp, giúp nước này duy trì nền nông nghiệp hiện đại nhưng vẫn hạn chế phát thải. Những kinh nghiệm này cho thấy Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi và áp dụng, phù hợp với điều kiện thực tế của mình.

Trong tương lai, khi biến đổi khí hậu ngày càng trở nên khốc liệt, việc quản lý và tận dụng hiệu quả từng giọt nước sẽ trở thành vấn đề sống còn đối với nông nghiệp Việt Nam.

Tái sử dụng nước thải không chỉ là giải pháp giúp giảm phát thải khí mê-tan, mà còn là bước đi quan trọng để xây dựng nền nông nghiệp tuần hoàn, tiết kiệm tài nguyên và bền vững.

Nếu được triển khai rộng rãi, giải pháp này sẽ góp phần thực hiện cam kết giảm phát thải của Việt Nam, đồng thời bảo đảm an ninh lương thực và sinh kế cho hàng triệu nông dân.