Tính kế lâu dài để Hà Nội không còn ngập úng

Đô thị hóa nhanh chóng nhưng hạ tầng không đáp ứng

Trận mưa lớn kéo dài từ ngày 29 - 30/9 và mới đây là ngày 7/10 đã khiến Hà Nội gần như “thất thủ”. Nhiều tuyến đường, phố không còn đủ khả năng ứng phó và ngập lụt diện rộng trên toàn địa bàn.

Trao đổi với PV, nhiều người dân sống dọc tuyến đường Đại lộ Thăng Long cho biết, đây là tuyến đường huyết mạch phía Tây Thủ đô. Khi đưa vào khai thác 2 bên đường chỉ là ruộng đồng, ao hồ nhưng chỉ hơn mười năm sau đã mọc lên dày đặc cao ốc, khu đô thị.

Những năm qua, Hà Nội tập trung vào mở rộng không gian đô thị, xây dựng các khu nhà cao tầng, mở đường lớn. Tuy nhiên hạ tầng thoát nước không được đầu tư đồng bộ, những bộ phận quan trọng giúp Hà Nội điều tiết nước mưa là hồ tự nhiên đã bị lấp đi không ít. Không gian dự trữ nước bị xóa sổ khiến hệ thống thoát nước vốn đã yếu càng thêm bế tắc.

TS. KTS. Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam đánh giá, để khắc phục tình trạng ách tắc thoát lũ và ngập úng đô thị cần nhìn nhận toàn diện hệ thống thoát nước mưa, xem xét sự đồng bộ của các hạng mục hiện có và có giải pháp từ trước mắt đến lâu dài.

Nếu chỉ xử lý cục bộ từng điểm ngập thì sẽ không thể giải quyết triệt để, bởi thoát nước là một hệ thống liên hoàn, có sự gắn kết giữa nhiều yếu tố hạ tầng và cả yếu tố tự nhiên.

Hà Nội đã có những nghiên cứu và dự án chống ngập nhưng do thiếu vốn, nhiều dự án không triển khai được hoặc bị chậm tiến độ. Ngoài đầu tư lâu dài, thành phố phải có giải pháp ứng cứu ngắn hạn, xử lý kịp thời những điểm úng ngập nặng để giảm thiệt hại cho người dân.

Cần ưu tiên thực hiện xây dựng các công trình đầu mối lớn. Áp dụng chuyển đổi số trong việc thoát nước để người dân biết thông tin nhằm thích ứng kịp thời, chủ động phòng tránh.

Giải bài toán chống ngập cần đồng bộ và lâu dài

Ngập lụt ở Hà Nội không còn là câu chuyện thiên tai bất khả kháng mà là hệ quả của những lỗ hổng trong quy hoạch và quản trị đô thị cần được thẳng thắn nhìn nhận.

Theo GS.TS. Nguyễn Việt Anh - Phó Chủ tịch Hiệp hội cấp thoát nước Việt Nam, để chống ngập đô thị bền vững cần áp dụng mô hình tổng thể gồm tách - thấm - trữ - thoát - trung chuyển (giải pháp công trình) kết hợp với giải pháp phi công trình thông tin - thích ứng - tiền (kỹ thuật số, cảnh báo, đầu tư).

Tách là làm sao chia tách các lưu vực thành tiểu lưu vực nhỏ. Thấm là để tối đa cho nước mưa thấm xuống đất bằng bề mặt che phủ xanh trong quy hoạch thành phố. Trữ là chúng ta làm các hồ điều hòa, bể ngầm trữ nước. Thoát là xây dựng cống, kênh, mương, kết nối liên hoàn. Trung chuyển tức là cần có các trạm bơm đủ công suất để thoát nước cưỡng bức khi các hệ thống kia không thoát kịp.

Thông tin nghĩa là áp dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số để dự báo, đưa ra kịch bản, sử dụng ứng dụng phần mềm hỗ trợ ra quyết định đúng. Thích ứng là người dân phải đồng hành, chủ động ứng phó, chia sẻ với thành phố. Tiền tức là đủ nguồn lực thực hiện giải pháp công trình và phi công trình.

Một số ý kiến cho rằng, Hà Nội cũng cần xem xét hướng tiếp cận hiện đại là phát triển mô hình “đô thị sponge” - đô thị thấm nước. Mặt bằng xây dựng được thiết kế sao cho nước mưa có thể thấm xuống đất hoặc được lưu trữ tạm thời trước khi thoát đi, thay vì dồn ứ vào cống. Việc sử dụng vật liệu thấm nước cho vỉa hè, bãi đỗ xe, công viên hay sân chung cư cần được khuyến khích.

Bên cạnh hạ tầng cứng, thành phố cũng cần ứng dụng công nghệ số trong quản lý thoát nước. Lắp đặt cảm biến mực nước, hệ thống cảnh báo ngập tự động và điều hành trạm bơm từ xa sẽ giúp nâng cao khả năng dự báo, rút ngắn thời gian xử lý khi có mưa lớn.

Mỗi quyết định quy hoạch, từ việc cấp phép xây dựng đến lựa chọn vật liệu đều cần đặt trong mối liên hệ với khả năng thoát nước và thích ứng khí hậu để Hà Nội có thể tiến tới một đô thị “sống chung với nước” thông minh, an toàn và bền vững.