Phát triển năng lực AI như một năng lực nền tảng của người học trong kỷ nguyên số

Phát biểu tại hội thảo, Phó Giáo sư – Tiến sĩ Hoàng Minh Sơn, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết: Trong chiến lược phát triển đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Đại học Quốc gia Hà Nội xác định trí tuệ nhân tạo (AI) là một trụ cột quan trọng để đổi mới quản trị đại học, nâng cao chất lượng đào tạo và thúc đẩy nghiên cứu khoa học liên ngành, liên lĩnh vực. Đại học Quốc gia Hà Nội hướng tới xây dựng hệ sinh thái AI toàn diện, nơi các nhà khoa học, giảng viên, sinh viên có thể cùng học hỏi, cùng sáng tạo và cùng đóng góp các giải pháp phục vụ phát triển bền vững đất nước.

Theo Phó Giáo sư – Tiến sĩ Hoàng Minh Sơn, AI đang và sẽ được ứng dụng mạnh mẽ trong khoa học xã hội, nhân văn, kinh tế, luật, giáo dục…, qua đó thúc đẩy đổi mới tri thức, tái định hình cách con người học tập, nghiên cứu và sáng tạo, hướng tới một nền giáo dục thông minh, nhân văn và phát triển bền vững. Vì vậy, Đại học Quốc gia Hà Nội chủ trương phát triển năng lực AI như một năng lực nền tảng của người học trong kỷ nguyên số, tương tự như năng lực ngôn ngữ hay tư duy phản biện và năng lực sáng tạo.

Phát triển năng lực AI cho người học không chỉ là nhiệm vụ riêng của các trường đại học mà là trách nhiệm chung của toàn hệ thống giáo dục quốc dân. Vì vậy, cần các chính sách đồng bộ, mô hình hợp tác công - tư và đặc biệt là sự tham gia của cộng đồng khoa học, doanh nghiệp, xã hội để xây dựng một khung năng lực AI quốc gia thực chất, khả thi, phù hợp với điều kiện Việt Nam.

Báo cáo đề dẫn hội thảo, Giáo sư – Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng: Những tiến bộ vượt bậc của trí tuệ nhân tạo đang mở ra cơ hội chưa từng có để cá nhân hóa học tập, hỗ trợ nghiên cứu và nâng cao năng lực sáng tạo của người học. Tuy nhiên, cùng với cơ hội là những thách thức rất lớn: về đạo đức, về bình đẳng trong tiếp cận công nghệ, về cách con người làm chủ AI thay vì bị chi phối bởi nó.

Là một trong những trường đại học đầu tiên trong hệ thống quốc gia chủ động nghiên cứu, đào tạo, ứng dụng AI trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, nhà trường xác định việc phát triển năng lực AI không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là một yêu cầu mang tính văn hóa và tri thức. AI cần được hiểu, được dạy và được sử dụng trên nền tảng đạo đức, nhân văn, vì con người.

Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn chia sẻ: Trong hai năm qua, nhà trường đã triển khai nhiều hoạt động tiên phong như: xây dựng Khung năng lực AI dành cho người học, gắn với UNESCO và các khuyến nghị quốc tế; phát triển các mô-đun đào tạo về AI trong giảng dạy, nghiên cứu và nghề nghiệp, hướng đến sinh viên các ngành khoa học xã hội và nhân văn; tổ chức các chuỗi hội thảo, diễn đàn và chương trình hợp tác với doanh nghiệp công nghệ, tổ chức quốc tế như Meta, UNESCO, GIZ… Những hoạt động này thể hiện nỗ lực của nhà trường trong việc kết nối tri thức nhân văn với công nghệ, đưa AI trở thành công cụ phục vụ phát triển con người và xã hội.

Tại hội thảo, các chuyên gia tập trung phân tích bối cảnh AI, thực trạng năng lực ứng dụng AI của người học; đề xuất khung năng lực AI trong hệ thống giáo dục quốc dân, làm rõ vai trò của giáo dục trong việc hình thành hiểu biết, kỹ năng và thái độ đúng đắn đối với AI, cũng như tầm quan trọng của việc tích hợp công nghệ này vào chương trình đào tạo. Bên cạnh đó, các đại biểu cũng trao đổi các giải pháp, chính sách và mô hình triển khai hiệu quả nhằm phát triển năng lực AI cho người học, từ giáo dục phổ thông đến đại học, đồng thời thảo luận về đạo đức, an toàn, tính bền vững khi ứng dụng AI trong giáo dục.

Tiến sĩ Lê Linh Lương, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ Blockchain và Trí tuệ nhân tạo ABAII cho biết: Việt Nam chưa có bộ chuẩn năng lực quốc gia về AI, các chương trình đào tạo vẫn thiên về kỹ thuật. Cơ hội học tập về AI chưa đồng đều, nhất là ở vùng sâu, vùng xa. Do đó, cần một chiến lược tổng thể kết nối giữa nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp và xã hội nhằm phát triển hệ sinh thái nhân lực AI toàn diện.

Tiến sĩ Lê Linh Lương đề xuất mô hình ba tầng năng lực AI cho Việt Nam: Thứ nhất, nhận thức phổ thông, giúp mọi công dân hiểu cách dùng AI có trách nhiệm, đảm bảo an toàn dữ liệu; Thứ hai, ứng dụng chuyên môn, giúp người học các ngành như kinh tế, giáo dục, y tế biết tích hợp AI vào công việc; Thứ ba, nghiên cứu và phát triển, nơi các kỹ sư, nhà nghiên cứu làm chủ mô hình, thuật toán và sản phẩm “make in Vietnam”. Chỉ khi hình thành được hệ sinh thái nhân lực toàn diện như vậy, Việt Nam mới có thể chủ động trong làn sóng AI toàn cầu, vừa tận dụng được lợi ích, vừa đảm bảo yếu tố nhân văn và an toàn trong ứng dụng công nghệ.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Văn Hùng, Trưởng khoa Thông tin thư viện, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn cho rằng: Các nhà trường cần hướng dẫn cá nhân tiếp cận tri thức về AI và xây dựng nền tảng cho việc sử dụng AI một cách phù hợp. Thông qua đó, đảm bảo AI được sử dụng một cách có trách nhiệm và đúng đắn, có cân nhắc đến các hệ quả đạo đức tiềm ẩn như thông tin sai lệch, đạo văn và tác động xã hội. AI chỉ hỗ trợ, bổ sung và thúc đẩy tiềm năng cá nhân, không làm lu mờ vai trò chủ thể của người học trong quá trình học tập và ra quyết định; tôn trong sự đa dạng và quyền con người./.

Việt Hà