Từng bước khẳng định vị thế chanh leo Việt Nam trên bản đồ nông sản thế giới

Ngày 12/12, Báo Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở NN&MT tỉnh Gia Lai tổ chức Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết” tại phường Pleiku (Gia Lai).

Diễn đàn nhằm đánh giá toàn diện thực trạng sản xuất, chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu chanh leo của Việt Nam. Đồng thời, cập nhật xu hướng thị trường thế giới, thảo luận các giải pháp phát triển ngành hàng chanh leo theo hướng bền vững, hiệu quả và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Tại diễn đàn, các chuyên gia, cơ quan quản lý và doanh nghiệp cũng nhận định thị trường chanh leo thế giới đang tăng trưởng mạnh nhờ xu hướng tiêu dùng đồ uống tự nhiên, sản phẩm ít đường, giàu dinh dưỡng và có chứng nhận bền vững.

Theo Sở NN&MT tỉnh Gia Lai, diện tích chanh leo cả nước đạt 12.600 ha, sản lượng hơn 178.500 tấn, nằm trong nhóm 18 loại quả có sản lượng trên 100 nghìn tấn/năm. Tây Nguyên hiện nay là vùng chanh leo chủ lực của cả nước với hơn 88% diện tích, trong đó Gia Lai là địa phương dẫn đầu.

Riêng năm 2025, diện tích chanh leo toàn tỉnh Gia Lai ước đạt khoảng 5.650 ha, sản lượng trên 210 nghìn tấn, khẳng định vai trò trung tâm của địa phương trong chuỗi giá trị ngành hàng này. Đến nay, toàn tỉnh Gia Lai đã được cấp 48 mã số vùng trồng với tổng diện tích hơn 1.150 ha và 6 cơ sở đóng gói phục vụ xuất khẩu.

Việt Nam hiện nằm trong nhóm 10 quốc gia sản xuất và xuất khẩu chanh leo hàng đầu thế giới, sau các nước như Brazil, Colombia, Ecuador và Peru. Quy mô thị trường chanh leo toàn cầu được dự báo đạt khoảng 4,8 tỷ USD vào năm 2025, trong đó chanh leo chế biến và đông lạnh chiếm tỷ trọng lớn.

Trên địa bàn tỉnh Gia Lai đã có một số doanh nghiệp như Công ty Cổ phần Nafoods Tây Nguyên, Công ty Cổ phần thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO), Công ty DIVAFRUIT S.A (Nhà máy Quicornac Gia Lai) liên kết với một số hợp tác xã, người sản xuất để hình thành chuỗi liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ chanh leo bền vững. Qua đó tạo ra vùng nguyên liệu ổn định, đáp ứng việc xây dựng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, cũng như đáp ứng nhu cầu chế biến sâu và xuất khẩu với số lượng lớn.

Ông Đoàn Ngọc Có - Phó Giám đốc Sở NN&MT cho biết: “Trong những năm qua vấn đề kiểm soát cây giống chanh leo luôn được Ngành nông nghiệp và chính quyền các địa phương trong tỉnh đặc biệt quan tâm. Tỉnh đã mời gọi các doanh nghiệp có uy tín đầu tư xây dựng các cơ sở sản xuất chanh leo áp dụng dây chuyền công nghệ sản xuất hiện đại, phòng thí nghiệm kiểm định chất lượng cây giống trước khi đưa ra thị trường… Từ đó tạo ra nguồn cung cấp giống ổn định, chất lượng, bền vững.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt thuận lợi trên, ngành chanh leo vẫn đối mặt với những thách thức đang cản trở sự phát triển bền vững của ngành chanh leo như: Sản xuất còn manh mún; thiếu liên kết chặt chẽ; chất lượng giống chưa đồng đều; dịch bệnh diễn biến phức tạp; chi phí logistics cao; cùng với các rào cản kỹ thuật ngày càng khắt khe từ các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc”.

Trước thực trạng trên, Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết” đã nhấn mạnh vai trò then chốt của liên kết chuỗi giá trị. Đặc biệt là mô hình liên kết “Doanh nghiệp - HTX - Nông dân”, tiến tới mở rộng mô hình “5 nhà” gồm Nhà nước - Doanh nghiệp - HTX - Nông dân - Ngân hàng.

Các giải pháp được đề xuất bao gồm: Quy hoạch và phát triển vùng nguyên liệu đạt chuẩn; kiểm soát chặt chẽ chất lượng giống; chuẩn hóa quy trình canh tác theo VietGAP, GlobalGAP... Qua đó, đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý vùng trồng và truy xuất nguồn gốc; đầu tư công nghệ chế biến sâu và xây dựng thương hiệu chanh leo Việt Nam trên thị trường quốc tế.