Mark Zuckerberg cắt 30% ngân sách Metaverse, giấc mơ vũ trụ ảo thoái trào sau 4 năm với khoản lỗ 70 tỷ USD

Hãng tin CNN cho hay khi Meta cân nhắc cắt giảm tới 30% ngân sách cho bộ phận Metaverse thuộc Reality Labs, một thông điệp rõ ràng đang xuất hiện: tham vọng về một vũ trụ ảo định hình lại internet từng được Mark Zuckerberg đặt ở vị trí trung tâm chiến lược đang bước sang giai đoạn thoái trào.

Dù Meta không tuyên bố từ bỏ metaverse, quy mô điều chỉnh ngân sách và trọng tâm đầu tư cho thấy đây không còn là "trục chính" của tương lai công nghệ mà Mark Zuckerberg từng theo đuổi quyết liệt.

Giấc mơ khép lại

Năm 2021, khi quyết định đổi tên Facebook thành Meta, nhà sáng lập Mark Zuckerberg đã dồn toàn lực vào xây dựng một thế giới số nơi người dùng làm việc, giải trí và giao tiếp thông qua thực tế ảo.

Hàng chục tỷ USD được rót vào Reality Labs, đi kèm các thiết bị như kính VR và nền tảng mạng xã hội dựa trên avatar. Tuy nhiên, công chúng chưa bao giờ thật sự mặn mà. Sự thiếu hấp dẫn của trải nghiệm VR, giá thành cao và tính tiện dụng thấp khiến metaverse khó vượt qua ranh giới của một công nghệ thử nghiệm.

Ý tưởng này vốn đã mơ hồ ngay cả khi Zuckerberg tuyên bố hùng hồn rằng metaverse sẽ là "người kế nhiệm của internet di động".

Ban đầu, công ty đặt mục tiêu đạt 500.000 người dùng hoạt động hàng tháng cho Horizon Worlds, không gian thực tế ảo của Meta, vào cuối năm 2022. Theo Wall Street Journal (WSJ), Meta đã giảm gần một nửa mục tiêu đó vào cuối năm 2022.

Tệ hơn, những khoản lỗ lũy kế hơn 70 tỷ USD trong bốn năm từ Reality Labs trở thành gánh nặng tài chính hiển nhiên. Khi tăng trưởng quảng cáo không còn như trước và AI bùng nổ, áp lực từ nhà đầu tư khiến Meta buộc phải tái phân bổ nguồn lực.

Theo Business Insider (BI), những bộ phận nằm trong danh sách bị cắt giảm ngân sách bao gồm sản phẩm thế giới ảo Meta Horizon Worlds và bộ phận thực tế ảo Quest. Nếu cắt giảm ở mức này, nhiều khả năng sẽ có đợt sa thải sớm nhất vào tháng 1/2026, dù quyết định cuối cùng vẫn chưa được đưa ra.

Đề xuất cắt giảm cho metaverse nằm trong quá trình lập kế hoạch ngân sách thường niên cho năm 2026, với nhiều cuộc họp diễn ra tại khu nhà riêng của Mark Zuckerberg ở Hawaii tháng trước.

Nhà sáng lập này đã yêu cầu các lãnh đạo Meta tìm cách cắt giảm 10% trên toàn bộ công ty, mức yêu cầu tiêu chuẩn trong các chu kỳ ngân sách vài năm gần đây.

Nhóm metaverse được yêu cầu cắt giảm sâu hơn năm nay, bởi Meta không chứng kiến mức độ cạnh tranh toàn ngành như từng dự đoán đối với công nghệ này. Phần lớn các khoản cắt giảm dự kiến sẽ dồn vào nhóm thực tế ảo, nơi chiếm phần lớn chi tiêu liên quan đến metaverse. Ngay cả mảng Horizon Worlds cũng nằm trong diện bị tác động.

Toàn bộ nỗ lực metaverse đã bị giới đầu tư soi xét vì bị xem là tiêu tốn tài nguyên, đồng thời bị các cơ quan giám sát chỉ trích vì cáo buộc vi phạm quyền riêng tư và an toàn của trẻ em trong thế giới ảo.

Cổ phiếu Meta đã tăng tới 5,7% sau khi thị trường mở cửa tại New York, mức tăng trong ngày lớn nhất kể từ 31/7.

Việc cắt giảm nhân sự tại đơn vị Metaverse không đồng nghĩa Meta từ bỏ mảng phần cứng. Ngược lại, trong khi hạ nhiệt VR, hãng đang tăng tốc đầu tư vào kính AR và nhóm thiết bị đeo tích hợp, lĩnh vực đang ghi nhận sức hút bất ngờ, đặc biệt sau cú hích từ dòng kính Ray-Ban Meta tích hợp trợ lý AI.

Kính thông minh vừa gọn nhẹ vừa mang tính ứng dụng cao, dễ tiếp cận người dùng phổ thông hơn VR. Sự xuất hiện của trợ lý AI tích hợp giọng nói biến sản phẩm này thành "một lớp giao diện mới" cho đời sống số. Trong bối cảnh cuộc đua AI đang cuốn trôi toàn bộ ngành công nghệ, Meta không thể tiếp tục phân tán nguồn lực vào một giấc mơ chưa chứng minh được giá trị thực tế.

Lý do thực sự

Theo tờ New York Times (NYT), lý do thực sự còn nằm ở một yếu tố giữ gìn hình ảnh "bất bại" của nhà sáng lập Mark Zuckerberg. Hiện nhà sáng lập gần như không còn nhắc đến metaverse trong các buổi công bố kết quả kinh doanh, mà chuyển trọng tâm sang phát triển các mô hình AI lớn phục vụ chatbot và sản phẩm AI tạo sinh, cùng với những thiết bị phần cứng gắn liền với trải nghiệm đó

Khi Apple và Google chậm lại trong các dự án kính VR, áp lực cạnh tranh giảm đi đáng kể. Meta không còn phải chạy đua trong một thị trường mà chính người dùng cũng chưa sẵn sàng. Điều này mở đường cho Mark Zuckerberg chủ động giảm tốc metaverse mà không bị nhìn nhận như thất bại chiến lược.

Động thái thuê các nhân sự thiết kế cấp cao như Alan Dye cho thấy Meta vẫn muốn định hình tương lai phần cứng, chỉ có điều tương lai đó không còn treo trên đôi kính VR nặng nề mà dựa vào những sản phẩm gọn nhẹ, mang tính thời trang và gắn chặt với AI.

Một số nhà phân tích và nhà đầu tư từ lâu đã kêu gọi Zuckerberg từ bỏ các sản phẩm của Reality Labs, vốn tiếp tục làm tiêu hao nguồn lực mà không mang lại nhiều doanh thu. Tháng 4, Mike Proulx, Phó chủ tịch của công ty nghiên cứu và tư vấn Forrester, dự đoán Meta sẽ "đóng cửa các dự án metaverse như Horizon Worlds" trước cuối năm.

Các nhà phân tích tại TD Cowen ước tính việc cắt khoảng 30% ngân sách metaverse tương đương 4–6 tỷ USD tiết kiệm cho Reality Labs trong năm 2026. Nhà phân tích của BNP Paribas cho rằng việc cắt giảm có thể giúp dự báo lợi nhuận năm 2027 tăng đến mức một chữ số cao, và thậm chí cao hơn nữa nếu Meta cắt giảm trên toàn công ty.

Đây không phải lần đầu Meta tái cơ cấu bộ phận metaverse. Tháng 10, công ty bổ nhiệm Gabriel Aul (người phụ trách sản phẩm Horizon) và Ryan Cairns (từng dẫn dắt phần cứng VR) đồng lãnh đạo mảng metaverse.

Trong một bản ghi nhớ vào tháng 10, Vishal Shah (người dẫn dắt nỗ lực metaverse trong bốn năm qua) cho biết ông sẽ chuyển sang Meta Superintelligence Labs. Hôm thứ Tư, Meta thông báo đã tuyển Alan Dye, lãnh đạo thiết kế của Apple, để dẫn dắt studio sáng tạo mới của Reality Labs.

Công ty cũng đã sa thải một số nhân viên Reality Labs vào tháng 4 trong một đợt tái cấu trúc rộng hơn. Các bộ phận bị ảnh hưởng bao gồm Oculus Studios (đơn vị phát triển game cho kính Quest) và đội ngũ đứng sau ứng dụng thể dục VR Supernatural mà Meta mua lại với giá hơn 400 triệu USD.

Không nhận lỗi

Theo CNN, metaverse là một khái niệm cực kỳ mơ hồ, được tung ra đúng lúc người dân vừa thoát khỏi các lệnh phong tỏa vì Covid và chỉ muốn gặp gỡ con người ngoài đời thật. Meta khẳng định tương lai của mạng xã hội sẽ là một thế giới ảo nơi con người tương tác phi truyền thống. Thế nhưng người dùng và nhà đầu tư vẫn chưa rõ sản phẩm này là gì trong khi muốn vào đó thì phải có chiếc kính cồng kềnh giá 400 USD.

Thời điểm Meta đổi thương hiệu cũng rất đáng chú ý. Facebook đang cố vùng vẫy để thoát khỏi chuỗi bê bối liên quan đến người tố giác Frances Haugen, người đã rò rỉ tài liệu nội bộ cho WSJ cho thấy công ty nhiều lần phớt lờ những vấn đề mà lãnh đạo biết rõ đang gây hại cho người dùng (đặc biệt là thanh thiếu niên). Công ty khi đó đang chịu đủ loại sức ép và vẫn chưa nguôi tiếc nuối việc bỏ lỡ cuộc cách mạng smartphone, và Mark Zuckerberg cần bán một câu chuyện mới.

Nhưng càng nhìn thấy nhiều về metaverse, công chúng lại càng ít hứng thú. Khoảng một năm sau cú chuyển hướng của Meta, hình ảnh gương mặt khối hộp, vô hồn của chính Mark Zuckerberg trong metaverse lan truyền chóng mặt, phơi bày đồ họa quá tệ dù đã một năm làm việc và tốn hàng tỷ USD.

Mark Zuckerberg thì như thường lệ vẫn không hề nao núng: "Nếu chúng tôi tiêu lố vài trăm tỷ USD thì thật đáng tiếc," ông nói trong podcast Access hồi tháng 9. "Nhưng theo tôi, rủi ro ở chiều ngược lại còn lớn hơn nữa."

Tóm lại mặc dù Mark Zuckerberg chưa bao giờ thừa nhận từ bỏ metaverse nhưng những tín hiệu mới, từ cắt giảm nhân sự, dồn ngân sách vào AR, đến ưu tiên phát triển trợ lý AI, cho thấy metaverse đang dần bị đẩy xuống hàng ưu tiên thứ yếu. Giấc mơ vũ trụ ảo có thể chưa kết thúc, nhưng rõ ràng không còn là sứ mệnh trung tâm của Meta.

Thay vào đó, Zuckerberg dường như đang viết lại câu chuyện về tương lai công nghệ của mình: không còn là thế giới avatar siêu thực, mà là một lớp kính nhẹ nhàng phủ lên đời sống, nơi AI trở thành người đồng hành âm thầm trong tầm mắt và giọng nói mỗi ngày.

*Nguồn: CNN, WSJ, NYT, BI

Theo Băng Băng