IEA và OPEC: Hai kịch bản cho thị trường dầu năm 2026

Hai cách nhìn đối lập về cung - cầu dầu mỏ 

Các dự báo mới nhất về thị trường dầu mỏ toàn cầu năm 2026 đang cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa hai tổ chức có ảnh hưởng lớn nhất trong lĩnh vực năng lượng. 

Cụ thể, Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) và Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) đã có những dự báo khác nhau. Trong khi IEA cảnh báo nguy cơ dư cung quy mô lớn, OPEC lại cho rằng thị trường sẽ duy trì trạng thái cân bằng tương đối, không xuất hiện tình trạng như nhiều dự báo bi quan.

Theo đánh giá của IEA, nguồn cung dầu toàn cầu trong năm 2026 có thể vượt nhu cầu tới gần 3,84 triệu thùng/ngày, tương đương khoảng 4% tổng nhu cầu thế giới. Con số này sẽ tạo ra áp lực lớn lên giá dầu, buộc các nhà sản xuất phải cắt giảm sản lượng hoặc chấp nhận biên lợi nhuận thấp hơn. IEA cho rằng đà tăng nguồn cung đến từ các quốc gia ngoài OPEC+, đặc biệt là Mỹ, Brazil, Guyana và Canada, trong khi nhu cầu tiêu thụ dầu tăng chậm lại do quá trình chuyển dịch năng lượng, xe điện và các chính sách khí hậu ngày càng siết chặt.

Ngược lại, OPEC trong báo cáo thị trường dầu mỏ hàng tháng lại đưa ra một bức tranh khác. Tổ chức này dự báo nhu cầu đối với dầu thô của OPEC+ trong năm 2026 đạt trung bình khoảng 43 triệu thùng/ngày, gần tương đương với mức sản lượng hiện tại của khối. Với giả định OPEC+ duy trì sản lượng quanh mức tháng 11/2025, chênh lệch giữa cung và cầu chỉ vào khoảng 60.000 thùng/ngày, một mức sai lệch nhỏ trong quy mô thị trường toàn cầu.

Sự khác biệt trong dự báo không chỉ nằm ở các con số, mà còn phản ánh hai cách tiếp cận khác nhau đối với thị trường năng lượng. IEA thường đặt các kịch bản trong bối cảnh dài hạn của quá trình chuyển dịch năng lượng, nhấn mạnh vai trò của năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng và chính sách giảm phát thải. Trong cách nhìn này, nhu cầu dầu mỏ toàn cầu được cho là đang tiến gần tới đỉnh, đặc biệt tại các nền kinh tế phát triển.

Trong khi đó, OPEC tiếp cận thị trường từ góc nhìn của các nước sản xuất dầu, nhấn mạnh vai trò thiết yếu của dầu mỏ đối với tăng trưởng kinh tế toàn cầu, đặc biệt tại các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển. OPEC cho rằng nhu cầu dầu vẫn sẽ tiếp tục tăng trong trung hạn, nhờ tăng trưởng dân số, đô thị hóa, nhu cầu vận tải và công nghiệp, đồng thời cảnh báo việc đánh giá thấp nhu cầu có thể dẫn tới thiếu hụt đầu tư và rủi ro biến động giá trong tương lai.

Thị trường 2026: Dư cung hay cân bằng mong manh?

Việc IEA và OPEC đưa ra các dự báo trái chiều khiến thị trường dầu mỏ bước vào năm 2026 với nhiều ẩn số. Trên thực tế, khả năng thị trường rơi vào dư cung lớn hay duy trì trạng thái cân bằng sẽ phụ thuộc vào một loạt yếu tố động, thay vì chỉ dựa trên các giả định tĩnh về cung và cầu.

Một yếu tố then chốt là khả năng điều tiết sản lượng của OPEC+. Trong những năm gần đây, liên minh này đã cho thấy mức độ linh hoạt cao trong việc điều chỉnh nguồn cung nhằm ổn định thị trường. Kế hoạch tạm dừng tăng sản lượng trong quý I/2026 cho thấy OPEC+ sẵn sàng hành động thận trọng trước các tín hiệu dư cung tiềm tàng. Nếu nhu cầu yếu hơn dự kiến, khả năng cắt giảm sản lượng bổ sung hoàn toàn có thể được đưa lên bàn đàm phán.

Ở chiều ngược lại, tăng trưởng nguồn cung ngoài OPEC+ cũng không phải là yếu tố chắc chắn tuyệt đối. Sản lượng dầu đá phiến Mỹ, dù vẫn tăng, đang chịu áp lực từ chi phí vốn, yêu cầu kỷ luật tài chính và các quy định môi trường khắt khe hơn. Một số dự án dầu khí tại các khu vực mới nổi cũng đối mặt với rủi ro địa chính trị, chậm tiến độ và hạn chế về hạ tầng, khiến tốc độ gia tăng nguồn cung thực tế có thể thấp hơn dự báo lý thuyết.

Về phía cầu, triển vọng tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2026 vẫn là biến số lớn. OPEC cho rằng kinh tế thế giới đang đứng trên nền tảng tương đối vững chắc, tạo điều kiện cho nhu cầu năng lượng tiếp tục tăng. Ngược lại, IEA thận trọng hơn khi tính đến nguy cơ suy giảm tăng trưởng tại một số nền kinh tế lớn, cùng với tác động ngày càng rõ nét của chính sách chuyển đổi năng lượng và cải thiện hiệu suất sử dụng nhiên liệu.

Từ góc độ thị trường, sự khác biệt trong dự báo của IEA và OPEC có thể dẫn đến tâm lý phân hóa. Các nhà đầu tư tài chính thường nhạy cảm với các cảnh báo dư cung lớn, từ đó gây áp lực giảm giá trong ngắn hạn. Tuy nhiên, thị trường dầu mỏ thực tế thường phản ứng mạnh với các yếu tố bất ngờ như căng thẳng địa chính trị, gián đoạn nguồn cung hoặc thay đổi chính sách của OPEC+, khiến các kịch bản dư cung sâu khó duy trì trong thời gian dài.

Năm 2026, nhiều khả năng không chứng kiến một thị trường dầu dư cung như kịch bản bi quan nhất, nhưng cũng khó đạt trạng thái cân bằng hoàn hảo. Thay vào đó, thị trường có thể dao động trong trạng thái cân bằng mong manh, nơi chỉ một thay đổi nhỏ về sản lượng, nhu cầu hoặc địa chính trị cũng đủ làm nghiêng cán cân cung - cầu.

Sự đối lập trong dự báo của IEA và OPEC vì vậy không chỉ phản ánh khác biệt về phương pháp luận, mà còn cho thấy tính bất định ngày càng lớn của thị trường năng lượng toàn cầu. Đối với các quốc gia nhập khẩu dầu, điều này đòi hỏi cách tiếp cận linh hoạt hơn trong hoạch định chính sách năng lượng. Còn với các nhà sản xuất, năm 2026 sẽ là bài kiểm tra quan trọng về khả năng phối hợp, kỷ luật sản lượng và thích ứng với một thị trường đang chuyển mình sâu sắc.