Cơ chế nào cho fintech ở Trung tâm Tài chính quốc tế

Theo PGS.TS Trần Hùng Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển công nghệ ngân hàng, Trường Đại học Kinh tế - Luật, Trung tâm Tài chính quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh hiện nay đã xác định lĩnh vực fintech là một trong bốn trụ cột chính để thúc đẩy hình thành hệ sinh thái tài chính số. Vì thế, việc triển khai thử nghiệm có kiểm soát hoạt động của các công ty fintech đang là nhu cầu bắt buộc để đạt được các mục tiêu kỳ vọng.

Báo cáo của Global Fintech Hub nhiều năm qua đều xếp TP. Hồ Chí Minh của Việt Nam trong danh sách các trung tâm fintech mới nổi của khu vực châu Á do đó điều kiện để thực hiện cơ chế sandbox với TP. Hồ Chí Minh là khá đầy đủ và địa phương nên tiên phong đề xuất tiến hành thử nghiệm.

Ngoài 3 giải pháp fintech đã được NHNN đề cập trong Dự thảo Nghị định quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng, cần nghiên cứu thành lập trung tâm hỗ trợ tư vấn pháp lý cho fintech trong quá trình triển khai và sẵn sàng các kịch bản pháp lý nhằm theo dõi, giám sát và ứng phó với tính “phi biên giới” của fintech.

Đồng quan điểm, ông Đức Trần, Giám đốc Quỹ Đầu tư IDG Capital Vietnam Blockchain cho rằng, khi triển khai mô hình sandbox cho fintech có thể vừa làm vừa điều chỉnh. Theo đó, trong quá trình thử nghiệm, cơ chế cho fintech ở Trung tâm Tài chính quốc tế TP. Hồ Chí Minh nên có các quy định độc lập với các lĩnh vực khác như chứng khoán, bảo hiểm để quản lý và kiểm soát tốt. Ngoài ra, cần có các quy định cụ thể về giao dịch ra bên ngoài từ các mô hình fintech trong Trung tâm Tài chính quốc tế để các doanh nghiệp có căn cứ tuân thủ.

Về lộ trình, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng của BIDV cho biết, Ngân hàng Thế giới (WB) khuyến nghị 3 cách tiếp cận về quản lý fintech, bao gồm: “chờ đợi - quan sát”, “thử nghiệm - học hỏi” và “thúc đẩy sáng tạo - cải cách pháp luật”. TS. Lực cho rằng, trong thời điểm này Việt Nam nên chuyển từ cách tiếp cận thứ nhất “chờ đợi và quan sát” sang cách tiếp cận chủ động hơn là “thử nghiệm và học hỏi” để quản lý fintech.

Cụ thể, các pháp lý thử nghiệm fintech cần được đẩy nhanh hoàn thiện và ban hành. Đồng thời mở rộng hơn việc thử nghiệm với cả các lĩnh vực chứng khoán, bảo hiểm và trí tuệ nhân tạo… để fintech không chỉ gói gọn trong lĩnh vực trung gian thanh toán, tài chính - ngân hàng.

Đối với các doanh nghiệp, định chế tài chính, theo TS. Cấn Văn Lực, để đảm bảo tham gia thử nghiệm cần quan tâm đầu tư mạnh mẽ cho hạ tầng công nghệ, nhất là các mảng xây dựng kho dữ liệu, giải pháp bảo mật và nhân sự số. Bên cạnh đó, đầu tư phát triển sản phẩm, dịch vụ mới và tăng kết nối với hệ sinh thái khách hàng. Riêng đối với các cơ chế phối hợp, bên cạnh vai trò của NHNN trong các hoạt động rà soát, sửa đổi các quy định liên quan đến các TCTD phi ngân hàng, chuẩn kết nối Open API. Các bộ ngành cần tích cực hoàn thiện hạ tầng về viễn thông. Đồng thời, hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia và cho phép các định chế tài chính và fintech truy cập, sử dụng kho dữ liệu này.

Ngoài ra, các chính sách ưu đãi thuế và đầu tư (gồm cả đầu tư mạo hiểm) cho các fintech cũng cần nhanh chóng triển khai. “Nếu được thì nên cân nhắc xây dựng một cơ quan đầu mối quản lý fintech (như ủy ban liên ngành) để đơn giản hóa thủ tục cho doanh nghiệp, cũng như xây dựng các quy định một cách đồng bộ”, ông Lực khuyến nghị.

Tạo nền tảng để mở rộng ra bên ngoài

TS. Cấn Văn Lực cho rằng, khi chuyển sang tư duy “thử nghiệm và học hỏi” thì việc chấp nhận các rủi ro và thách thức là bắt buộc. Vì thế, các pháp lý thử nghiệm cần nghiên cứu kỹ lưỡng để đảm bảo trong quá trình vận hành vừa có thể kiểm soát các rủi ro của fintech (có thể bằng cách cho ứng dụng trong phạm vi hẹp), vừa có thời gian để thu thập thông tin, tìm ra phương án quản lý tối ưu.

Ngành Ngân hàng có kinh nghiệm triển khai thành công một số hoạt động như eKYC, Mobile Money, cho vay trực tuyến… do đó, trong thời gian tới có thể xem xét mở rộng thí điểm với nhiều hoạt động nghiệp vụ khác. Trong tương lai gần, Việt Nam nên tiếp tục nghiên cứu để đưa ra các mô hình cho fintech trong lĩnh vực chứng khoán và bảo hiểm để xây dựng một hệ sinh thái fintech hoàn chỉnh, đa dạng.

Ngoài ra, một số chuyên gia cho rằng, hiện nay theo những quy định trong dự thảo Nghị định về fintech sandbox của NHNN, cơ chế ưu đãi, khuyến khích các doanh nghiệp tham gia sandbox còn chưa rõ ràng, chưa minh định về quyền lợi cũng như thiếu các ưu đãi pháp lý. Vì thế, cần bổ sung thêm những quy định khuyến khích các công ty khởi nghiệp fintech tham gia vào sandbox tại Trung tâm Tài chính quốc tế, tạo nền tảng để mở rộng, lan tỏa ra hệ sinh thái fintech sau thời gian thử nghiệm. Các trung gian thanh toán mong muốn một cơ chế thử nghiệm fintech trong Trung tâm Tài chính quốc tế có thời hạn, sau đó mở rộng phát triển sản phẩm thử nghiệm thành công ra toàn Việt Nam.