Xây dựng hệ sinh thái đa lớp, nơi mỗi nền tảng là một điểm chạm của độc giả

Công chúng tiếp cận thông tin theo dạng “mọi nơi – mọi lúc”, phù hợp với khái niệm “ambient journalism” mà Hermida nêu ra từ 2010. Vì vậy, mô hình sản xuất – phân phối – thương mại hóa nội dung phải vận hành trong cùng một chuỗi giá trị, thậm chí gắn kết theo thời gian thực.

Tái thiết toàn diện quy trình sản xuất – biên tập – phân phối – tương tác – thương mại hóa

Nhà báo Đỗ Văn Thiện, Phó Tổng Thư ký Tòa soạn Báo Pháp Luật TP.HCM, nhìn nhận quá trình này là “bước ngoặt mang tính cấu trúc” đối với nghề báo. Ông cho rằng: "Tòa soạn truyền thống – vốn quen với quy trình đơn tuyến – nay buộc phải tái cấu trúc toàn diện theo hướng hội tụ, nơi nội dung, công nghệ, dữ liệu và dịch vụ phải cùng vận hành trong một hệ sinh thái thống nhất. Nếu không chuyển đổi, báo chí sẽ không còn đứng được trong môi trường thông tin đang bị phân mảnh mạnh mẽ".

Ông Thiện nhấn mạnh ba khái niệm then chốt:

Báo chí đa phương tiện – nơi văn bản, hình ảnh, video, âm thanh, đồ họa và các yếu tố tương tác bổ trợ cho nhau để tạo thành trải nghiệm thông tin đa lớp, phù hợp với nhu cầu nhanh – gọn – trực quan của công chúng.

Báo chí đa nền tảng – khi nội dung được phân phối trên website, app, mạng xã hội, nền tảng video, podcast, newsletter… giúp cơ quan báo chí mở rộng độ phủ, giảm phụ thuộc vào thuật toán của bất kỳ nền tảng trung gian nào.

Báo chí đa dịch vụ – thể hiện sự dịch chuyển từ mô hình cơ quan báo chí truyền thống sang một hệ sinh thái truyền thông toàn diện, bao gồm sự kiện, thương mại điện tử, sản phẩm chuyên đề, bản quyền nội dung và nhiều dịch vụ phi tin tức khác nhằm tăng nguồn thu.

Ông Thiện chỉ ra bốn nguyên nhân khiến các tòa soạn phải chuyển đổi: hành vi công chúng thay đổi; nền tảng số thống lĩnh thị trường; áp lực kinh tế báo chí gia tăng; và tác động sâu rộng của trí tuệ nhân tạo cùng sự thống trị của thiết bị di động.

“Báo chí ngày nay không chỉ đưa tin. Báo chí còn phải cung cấp giải pháp thông tin, sản phẩm thông tin và dịch vụ thông tin. Sự đa dạng này không phải là xu hướng, mà là điều kiện để sống còn”, ông Thiện nhấn mạnh.

Từ nền tảng đó, mô hình tòa soạn hội tụ trở thành cấu trúc tổ chức phù hợp nhất. Đây không chỉ là việc gom các bộ phận lại với nhau trong cùng một phòng tin, mà là tái thiết toàn diện quy trình sản xuất – biên tập – phân phối – tương tác – thương mại hóa để tạo ra một vòng tròn khép kín và linh hoạt.

Phóng viên trở thành người kể chuyện đa phương tiện

Theo Nhà báo Đỗ Văn Thiện, chuyển đổi sang mô hình hội tụ đồng nghĩa với việc vai trò của phóng viên và biên tập viên cũng thay đổi. Người làm báo không chỉ viết mà còn phải hiểu nền tảng, nắm kỹ năng quay – dựng – phát trực tiếp và vận hành nội dung trên mạng xã hội.

"Kỹ năng đơn lẻ không còn đủ. Một nhà báo hiện đại phải là người kể chuyện đa phương tiện. Nội dung phải được thiết kế ngay từ khâu sáng tạo để tương thích với từng nền tảng, từ báo điện tử đến TikTok, từ podcast đến livestream", ông Thiện nói.

Sự đa dạng này đòi hỏi hệ thống công nghệ tương ứng, từ CMS hiện đại, công cụ phân tích dữ liệu cho đến hệ thống lưu trữ đám mây và giải pháp bảo mật nội dung. Trong đó, trí tuệ nhân tạo đóng vai trò ngày càng rõ nét: hỗ trợ xử lý ngôn ngữ, gỡ băng, phân tích hành vi đọc, gợi ý tối ưu SEO và định hướng phân phối.

Báo Pháp Luật TP.HCM là một trong những tòa soạn tiên phong xây dựng mô hình hội tụ theo cách tiếp cận toàn diện. Theo ông Thiện, quá trình này bắt đầu từ việc định hình “văn hóa số”, tức là tư duy và thói quen làm việc dựa trên dữ liệu, công nghệ, sự tinh gọn quy trình và tinh thần đổi mới.

Trong năm 2025, tòa soạn đã tổ chức loạt chương trình tập huấn về AI cho toàn bộ phóng viên và biên tập viên, nhằm chuẩn hóa năng lực ứng dụng các công cụ mới như ChatGPT, Gemini hay Memobot vào nghiệp vụ. Đây là bước đi nhằm thích ứng với tốc độ sản xuất tin tức ngày càng nhanh và yêu cầu xử lý thông tin ngày càng phức tạp.

Không dừng lại ở công nghệ, mô hình nội dung đa nền tảng của báo cũng đang phát triển mạnh mẽ. Báo Pháp Luật TP.HCM hiện sở hữu hệ sinh thái rộng, gồm YouTube gần 2 triệu người theo dõi, TikTok hơn 2,7 triệu, Zalo hơn 2 triệu, Fanpage hơn 1,3 triệu, cùng Instagram, Lotus, Gapo… Tổng lượt xem và tương tác trên các nền tảng đạt 5–6 triệu mỗi ngày. Ban Media đóng vai trò trung tâm kết nối, đảm bảo mỗi nền tảng có cấu trúc nội dung riêng phù hợp thuật toán và hành vi người dùng.

Song song với nội dung báo chí, tòa soạn mở rộng mạnh sang lĩnh vực dịch vụ truyền thông như talkshow, diễn đàn, tọa đàm và các chương trình trách nhiệm xã hội. Nhiều sự kiện như giải thưởng FairPlay hay chương trình “Cùng ngư dân thắp sáng đèn trên biển” đã cho thấy báo chí không chỉ làm tin, mà còn tạo ra giá trị cộng đồng và ảnh hưởng xã hội rộng lớn.

Dữ liệu là tài nguyên, công nghệ là bệ phóng, công chúng là trung tâm

Theo ông Thiện, tương lai của mô hình báo chí số nằm ở khả năng xây dựng hệ sinh thái đa lớp, nơi mỗi nền tảng là một điểm chạm của độc giả và mỗi sản phẩm là một mắt xích trong chuỗi giá trị thông tin. “Tòa soạn số phải coi dữ liệu là tài nguyên, coi công nghệ là bệ phóng và coi công chúng là trung tâm của mọi hoạt động”, ông nói.

Các hoạt động đổi mới tại Báo Pháp Luật TP.HCM – từ phát triển nền tảng số, tăng cường AI đến mở rộng dịch vụ – đều hướng tới mục tiêu cuối cùng: tạo ra mô hình báo chí tự chủ, bền vững và có khả năng dẫn dắt dư luận trong môi trường truyền thông cạnh tranh ngày càng khốc liệt.

Trong bối cảnh thông tin phân mảnh, nền tảng số bùng nổ và công nghệ thay đổi từng ngày, mô hình tòa soạn hội tụ không còn là lựa chọn, mà là con đường bắt buộc nếu báo chí muốn giữ vững vai trò dẫn dắt trong đời sống xã hội hiện đại.