Để thanh, thiếu niên "không một mình" đối mặt lừa đảo số

* Từ chiến dịch “Không một mình” đến kỹ năng chuyên sâu

Đoàn Thanh niên Trường Trung học phổ thông Trần Nguyên Hãn (phường An Biên, Hải Phòng) là một trong những đơn vị đặc biệt chú trọng hướng dẫn học sinh hình thành những kỹ năng tốt trên môi trường số. Trước nạn lừa đảo “bắt cóc online” đang nhắm tới nhiều học sinh, sinh viên, Đoàn trường đã phối hợp với Công an thành phố Hải Phòng tổ chức chương trình tuyên truyền hưởng ứng chiến dịch “Không một mình” với thông điệp "không để thông tin giả đánh mất tuổi trẻ thật".

Chiến dịch “Không một mình” là chiến dịch truyền thông do Bộ Công an phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện với quy mô toàn quốc nhằm bảo vệ trẻ em, thanh, thiếu niên khỏi nguy cơ dụ dỗ, thao túng, lừa đảo và “bắt cóc” trên không gian mạng.

Tại chương trình, các tuyên truyền viên của Công an thành phố Hải Phòng truyền đạt hai chuyên đề: “Nhận diện phương thức, thủ đoạn của tội phạm thao túng, lừa đảo, buôn người qua không gian mạng đối với thanh, thiếu niên”, “Nâng cao nhận thức an toàn thông tin trong thời đại số” tới gần 2.000 học sinh của trường.

Trong khuôn khổ chương trình, các học sinh tham gia diễn xuất tiểu phẩm về lừa đảo trực tuyến; được nghe chuyên gia Ngô Minh Hiếu, Giám đốc Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia chia sẻ kinh nghiệm, kỹ năng để tránh rơi vào bẫy lừa đảo.

Em Trần Vũ Như Ngọc, học sinh lớp 12A3, Trường Trung học phổ thông Trần Nguyên Hãn cho biết, chương trình hưởng ứng chiến dịch “Không một mình” rất ý nghĩa, thiết thực, giúp các em chủ động nắm bắt thông tin trước những bẫy lừa đảo càng ngày càng tinh vi; gợi mở một số cách để tiếp cận thông tin trên môi trường số an toàn, hữu ích. Chương trình nhấn mạnh, chính mỗi học sinh cũng cần chủ động tìm hiểu kiến thức, kỹ năng, hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân trên nền tảng số, trong đó có mạng xã hội.

Thầy giáo Ngô Quý Cẩn, Bí thư Đoàn Trường Trung học phổ thông Trần Nguyên Hãn cho biết, từ những năm 2016 đến nay, Đoàn trường có nhiều hoạt động nổi bật về nâng cao năng lực số cho học sinh. Giai đoạn 2016-2020 mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, thu hút hầu hết học sinh lập tài khoản, chia sẻ thông tin, trong đó có cả thông tin tích cực, thông tin chưa chuẩn mực, ảnh hưởng đến chính các em và nhà trường. Nắm bắt được yếu tố này, Ban Chấp hành Đoàn trường đã lập fanpage Facebook để đưa thông tin chính thống; đây cũng là kênh để tiếp nhận ý kiến của học sinh. Giai đoạn này, Facebook là một trong những kênh kết nối nhà trường với học sinh và phụ huynh hiệu quả và lan tỏa rất nhiều câu chuyện, hình ảnh đẹp của nhà trường tới cộng đồng.

Từ năm 2020, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) dần phổ biến, Đoàn trường đã tổ chức cuộc thi Chi đoàn tài năng thông thái. Tham gia cuộc thi này, các đội sẽ sử dụng công cụ Gamma để xử lý văn bản, hỗ trợ học tập. Đến giai đoạn AI phát triển bùng nổ, Đoàn trường tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề về sử dụng AI hiệu quả trong học tập, phát triển kỹ năng. Nổi bật nhất là cuộc thi sử dụng AI kể chuyện về Bác Hồ. Trong cuộc thi này, các đội thi sử dụng các công cụ AI tạo video, âm thanh, giọng nói, đồ họa minh họa để tạo ra các sản phẩm truyền thông tốt nhất.

Theo thầy giáo Ngô Quý Cẩn, thông tin trên môi trường số, đặc biệt là AI, hỗ trợ mọi người trong nhu cầu học tập, làm việc suốt đời. Việc biết cách ứng dụng trí tuệ nhân tạo như một người đồng hành không chỉ giúp mỗi cá nhân, trong đó có các em học sinh tối ưu hóa công việc học tập, mà còn thúc đẩy khả năng mở rộng vốn tri thức, chủ động thích ứng với cuộc sống số, kiến thức số.

* Lực lượng nòng cốt, tiên phong

Thanh, thiếu niên là nhóm nhanh nhạy với những kỹ năng trên môi trường số, song đây cũng là nhóm dễ bị ảnh hưởng, lôi kéo. Với mục đích giúp các em sử dụng Internet an toàn, bước đầu tiếp cận các công nghệ AI một cách đúng đắn, các cơ sở Đoàn tại Hải Phòng có nhiều hoạt động thiết thực.

Anh Nguyễn Tiến Mạnh, Phó Bí thư Thành đoàn Hải Phòng cho biết, Thành đoàn Hải Phòng đã tổ chức nhiều hoạt động nâng cao năng lực số cho thanh, thiếu niên thành phố, trong đó có tổ chức gần 1000 chương trình tập huấn “kỹ năng số”, xây dựng 725 đội hình “Bình dân học vụ số” với sự tham gia của 14.950 đoàn viên, thanh niên. Cùng với đó, Thành đoàn Hải Phòng tổ chức các cuộc thi “Công dân số Hải Phòng – sử dụng thông minh, sống an toàn” và khởi động mô hình “Thanh niên chuyển đổi số”, với nhiều đội hình xung kích tại cơ sở. Lực lượng nòng cốt này triển khai sâu rộng các buổi tuyên truyền, hướng dẫn sử dụng nền tảng số an toàn và phản ứng khi gặp tình huống nguy hiểm trên mạng.

Nhiều lớp tập huấn đã được tổ chức tại các trường trung học phổ thông, đại học, trung tâm giáo dục nghề nghiệp, trong đó chú trọng hướng dẫn kỹ năng tra cứu, đánh giá thông tin trên Internet, nhận diện lừa đảo trực tuyến, bảo vệ dữ liệu cá nhân, sử dụng mạng xã hội văn minh. Bên cạnh đó, Thành đoàn cũng từng bước đưa nội dung về ứng dụng AI vào thực tế học tập như: hướng dẫn học sinh, sinh viên sử dụng công cụ AI để hỗ trợ viết báo cáo, trình bày ý tưởng, dịch thuật, mô phỏng thực tế ảo VR360 trong trải nghiệm di sản hoặc nghiên cứu khoa học. Những hoạt động thiết thực này không chỉ góp phần phổ cập kỹ năng số mà còn được xem như “lá chắn” quan trọng để ngăn chặn sinh viên trở thành nạn nhân của các thủ đoạn bắt cóc trực tuyến, lừa đảo và tống tiền; qua đó giúp khẳng định, lực lượng thanh niên Hải Phòng giữ vai trò xung kích trong việc tạo điều kiện để thế hệ trẻ có môi trường tiếp cận công nghệ tiên tiến, tăng cường năng lực hội nhập và thích ứng với thị trường lao động tương lai.

Trong bối cảnh AI phát triển thần tốc và có thể tạo ra nhiều nội dung mới với tốc độ chóng mặt, thời gian tới, Thành đoàn Hải Phòng tiếp tục thực hiện các chương trình trọng điểm để học sinh, sinh viên không chỉ biết sử dụng mà còn sử dụng đúng cách và hiệu quả.

Anh Nguyễn Tiến Mạnh cho biết, Thành đoàn Hải Phòng sẽ xây dựng tài liệu chuẩn về kỹ năng sử dụng AI an toàn dành cho học sinh, sinh viên, trong đó đặc biệt chú trọng các nội dung liên quan bản quyền dữ liệu, tính xác thực của thông tin tạo sinh, tư duy phản biện trong đánh giá nội dung AI tạo ra. Cùng với đó, Thành đoàn hướng dẫn đoàn cơ sở mở rộng các câu lạc bộ, diễn đàn AI học đường để học sinh, sinh viên có môi trường thực hành, chia sẻ sản phẩm và tham gia các dự án sử dụng AI phục vụ học tập và đời sống. Thành đoàn cũng sẽ phối hợp với các doanh nghiệp công nghệ, trường đại học, trung tâm nghiên cứu để tổ chức khóa học chuyên sâu, cuộc thi sáng tạo sản phẩm AI, từ đó phát hiện và bồi dưỡng nhân lực trẻ cho lĩnh vực công nghệ cao. Việc tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền về an ninh mạng, đạo đức số, kỹ năng phòng tránh rủi ro trên Internet, đảm bảo thanh thiếu niên tiếp cận AI một cách tự tin và có trách nhiệm cũng sẽ là nhiệm vụ Thành đoàn đặc biệt quan tâm.

Bằng việc duy trì vai trò dẫn dắt và đổi mới trong phương thức triển khai, Đoàn Thanh niên Hải Phòng sẽ góp phần quan trọng giúp thế hệ học sinh, sinh viên phát triển kỹ năng số và năng lực sử dụng AI thuần thục, phục vụ quá trình học tập, khởi nghiệp và hội nhập quốc tế./.

Minh Thu