Ba nhà khoa học nhận Nobel Y sinh 2025 vì khám phá cơ chế 'phanh' của hệ miễn dịch

Trong lễ công bố tại Stockholm (Thụy Điển) vào ngày 6/10, Ủy ban Nobel cho biết bộ ba được vinh danh “vì những khám phá cơ bản liên quan đến khả năng dung nạp miễn dịch ngoại vi” - cơ chế giúp hệ miễn dịch phân biệt giữa “ta” và “địch”.

Các nhà khoa học này đã xác định và mô tả vai trò của “tế bào T điều hòa” - nhóm tế bào có nhiệm vụ duy trì trật tự trong hệ miễn dịch, ngăn ngừa tình trạng tự tấn công dẫn đến các bệnh tự miễn.

Olle Kämpe, Chủ tịch Ủy ban Nobel, nhận định: “Những phát hiện này có ý nghĩa then chốt trong việc lý giải cách hệ miễn dịch hoạt động và vì sao không phải tất cả chúng ta đều mắc các bệnh tự miễn nghiêm trọng”.

Hành trình nghiên cứu bắt đầu từ năm 1995, khi nhà miễn dịch học Shimon Sakaguchi - hiện là giáo sư tại Đại học Osaka - phát hiện một loại tế bào T mới, hé lộ sự phức tạp vượt xa nhận thức trước đây về hệ miễn dịch.

Đến đầu những năm 2000, hai nhà khoa học Mỹ Mary Brunkow và Fred Ramsdell mở rộng công trình này khi tìm ra nguyên nhân khiến một dòng chuột dễ mắc bệnh tự miễn: chúng mang đột biến ở gen Foxp3. Họ chứng minh rằng đột biến tương tự ở người gây ra hội chứng IPEX - một bệnh tự miễn hiếm gặp và nghiêm trọng.

Năm 2003, Sakaguchi kết nối các phát hiện này, chỉ ra rằng Foxp3 chính là yếu tố chi phối sự phát triển của tế bào T điều hòa - “người gác cổng” giúp hệ miễn dịch không vượt giới hạn.

Theo Ủy ban Nobel, nghiên cứu của ba nhà khoa học đã mở đường cho các liệu pháp điều trị mới trong ung thư và bệnh tự miễn, khi các nhà nghiên cứu học cách kích hoạt hoặc ức chế tế bào T điều hòa để kiểm soát phản ứng miễn dịch.

Thomas Perlmann, Thư ký Ủy ban Nobel Y sinh, cho biết ông đã liên hệ với Sakaguchi ngay trước buổi công bố và mô tả ông “rất xúc động và biết ơn”. Do chênh lệch múi giờ, Ủy ban vẫn chưa liên lạc được với Brunkow và Ramsdell.

Hiện Brunkow là quản lý chương trình tại Viện Sinh học Hệ thống ở Seattle, còn Ramsdell là đồng sáng lập công ty công nghệ sinh học Sonoma Biotherapeutics ở San Francisco.

Giải thưởng Nobel Y sinh năm nay trị giá 11 triệu kronor Thụy Điển (tương đương khoảng 1 triệu USD).

Năm 2024, giải thưởng này được trao cho hai nhà khoa học Mỹ Victor Ambros và Gary Ruvkun vì khám phá về microRNA - phân tử điều khiển hoạt động gen trong tế bào. Trước đó, năm 2023, Katalin Karikó và Drew Weissman được vinh danh nhờ nghiên cứu nền tảng cho vắc-xin mRNA chống Covid-19.

Giải Nobel Y sinh mở đầu cho mùa Nobel năm 2025, gồm 6 hạng mục được công bố lần lượt trong tháng 10.

• Giải Nobel Vật lý sẽ được công bố vào 7/10 tại Stockholm. Năm ngoái, John J. Hopfield và Geoffrey E. Hinton nhận giải vì nghiên cứu giúp máy tính học theo cách tương tự não người, đặt nền móng cho trí tuệ nhân tạo hiện đại.
• Giải Nobel Hóa học sẽ được công bố vào 8/10. Năm 2024, Demis Hassabis, John Jumper và David Baker được vinh danh vì công trình về AI trong dự đoán và thiết kế protein mới.
• Giải Nobel Văn học sẽ được trao vào 9/10, tại Stockholm. Năm ngoái, Han Kang, tác giả tiểu thuyết Người ăn chay, trở thành nhà văn Hàn Quốc đầu tiên nhận giải.
• Giải Nobel Hòa bình sẽ được công bố vào 10/10, tại Oslo. Năm ngoái, tổ chức Nhật Bản Nihon Hidankyo được vinh danh vì nỗ lực hướng tới thế giới không vũ khí hạt nhân.
• Giải Nobel Kinh tế sẽ khép lại mùa giải năm nay vào 13/10 tại Stockholm. Năm 2024, Daron Acemoglu, Simon Johnson và James Robinson được trao giải vì nghiên cứu cách các thể chế quyết định sự giàu có và thịnh vượng của quốc gia.

Tất cả các lễ công bố đều được phát trực tiếp trên các nền tảng chính thức của Nobel Prize.