Liên kết sản xuất tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc Lai Châu

Trong hành trình giảm nghèo bền vững ở các xã vùng cao Lai Châu, mô hình liên kết sản xuất giữa hợp tác xã, doanh nghiệp và người dân đang mở ra những hướng đi mới, tạo sinh kế ổn định, nâng cao thu nhập cho đồng bào các dân tộc thiểu số.

Không chỉ cung cấp đầu ra cho nông sản, các mô hình còn tạo việc làm, chuyển giao kỹ thuật và khuyến khích người dân tham gia sản xuất hàng hóa quy mô lớn. Thực tiễn tại Nậm Nhùn, Sìn Hồ, Nậm Hàng, Mường Mô cho thấy liên kết sản xuất đang trở thành động lực quan trọng giúp đồng bào vươn lên thoát nghèo một cách bền vững.

Sinh kế ổn định cho đồng bào dân tộc thiểu số

Một trong những mô hình tạo thu nhập ổn định cho đồng bào vùng cao tỉnh Lai Châu là nuôi ong lấy mật. Hợp tác xã nông nghiệp, xây dựng và thương mại Nậm Nhùn do anh Đỗ Tiến Vượng làm Giám đốc, hiện đang liên kết với 60 hộ dân ở các khu vực Sìn Hồ, Mường Tè, Nậm Hàng, với tổng diện tích vùng nuôi đến 1.000 ha. Trong 3 tháng mùa mật, sản lượng thu hoạch mang lại doanh thu khoảng 90 triệu đồng cho mỗi hộ, góp phần đáng kể vào thu nhập của người dân. Các hộ tham gia đa phần là đồng bào dân tộc thiểu số như Mông, Thái, Khơ Mú, Mảng, Cống.

Anh Vượng cho biết: “Hợp tác xã luôn khuyến khích bà con phát triển đàn ong, đảm bảo quy trình nuôi an toàn, hỗ trợ kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm. Nhờ vậy, nhiều hộ đã có thu nhập ổn định, vươn lên thoát nghèo”.

Tiêu biểu như gia đình anh Mùa A Dơ, người Mông ở bản Huổi Pết (xã Nậm Hàng). Mỗi vụ mật, anh thu khoảng 100 lít, bán toàn bộ cho hợp tác xã. Việc nuôi ong không chỉ giúp gia đình anh có nguồn thu ổn định mà còn tạo động lực phát triển kinh tế hộ bền vững.

Hợp tác xã Thanh niên Trường Thịnh do anh Nguyễn Cao Trường làm Giám đốc đang trở thành điển hình trong phát triển vùng nguyên liệu và liên kết tiêu thụ sản phẩm cà gai leo. Với sản phẩm chủ lực là trà cà gai leo và cao cà gai leo Nậm Nhùn, hợp tác xã đã liên kết sản xuất với các hộ dân, chủ yếu là đồng bào Thái, xây dựng chuỗi cung ứng ổn định từ vùng trồng đến chế biến và bán hàng.

Theo anh Trường, phần lớn được tiêu thụ qua kênh trực tuyến. Sản phẩm của hợp tác xã đã đạt OCOP 3 sao, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng hơn.

Không dừng lại ở đó, hướng phát triển thời gian tới tiếp tục mở rộng liên kết. Hiện đã có 20 hộ dân đăng ký trồng thêm 7 ha cà gai leo tại các xã Nậm Hàng và Mường Mô, dự kiến triển khai từ tháng 3/2026. “Việc mở rộng vùng nguyên liệu không chỉ nâng cao sản lượng, mà còn giúp thêm nhiều hộ đồng bào có nguồn thu nhập ổn định, tham gia sản xuất hàng hóa bền vững”, anh Trường chia sẻ.

Tại cao nguyên Sìn Hồ, Hợp tác xã nông sản dược liệu cao nguyên Sìn Hồ đang triển khai nhiều mô hình trồng và chế biến dược liệu như cao hoa atiso, cao lá atiso, cao đương quy. Trong năm qua, hợp tác xã đã liên kết sản xuất với 13 hộ dân.

Giám đốc Hợp tác xã nông sản dược liệu cao nguyên Sìn Hồ, anh Nguyễn Trần Văn chia sẻ: “Tuy nhiên, thực tế, thời gian qua, đã có nhiều hộ chuyển sang trồng cây khoai sâm khiến diện tích dược liệu giảm. Trước bối cảnh đó, hợp tác xã định hướng mở rộng các mô hình trồng ba kích và một số cây dược liệu phù hợp khí hậu, thổ nhưỡng, nhằm tạo nguồn thu bền vững, hạn chế biến động thị trường. Hướng đi này được kỳ vọng giúp đồng bào nâng cao thu nhập, chuyển từ sản xuất nhỏ sang mô hình hàng hóa tập trung”.

Doanh nghiệp vào cuộc mở rộng chuỗi giá trị, nâng tầm sản phẩm

Nếu các hợp tác xã đóng vai trò liên kết sản xuất thì sự tham gia của doanh nghiệp đã giúp mở rộng chuỗi giá trị, nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản vùng cao. Một trong những điển hình là Công ty TNHH MTV Trường Giang Lai Châu do chị Lù Thị Bang làm chủ.

Chị Bang là người tiên phong mạnh dạn đầu tư vào cây mắc ca - loại cây được kỳ vọng mang lại sinh kế bền vững cho vùng cao. Giai đoạn đầu, chị triển khai trồng 10 ha mắc ca, đồng thời tạo việc làm và liên kết sản xuất với 100 hộ dân thuộc các dân tộc Thái, Dao, Mông ở địa phương.

Câu chuyện của chị Bang cho thấy, mắc ca không chỉ là cây “thoát nghèo”, mà còn mở ra mô hình liên kết doanh nghiệp - nông dân hiệu quả, mang lại giá trị kinh tế và tạo công ăn việc làm cho người dân vùng cao. Sản phẩm mắc ca của Công ty TNHH MTV Trường Giang Lai Châu đã được công nhận OCOP 3 sao và 4 sao, khẳng định chất lượng và tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường.

Cùng với đó, Sở Công Thương Lai Châu đã hỗ trợ hợp tác xã, doanh nghiệp đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử, quảng bá qua Zalo, Facebook, giúp sản phẩm tiếp cận thị trường nhanh, rộng và hiệu quả hơn. Việc thúc đẩy chuyển đổi số giúp nâng giá trị sản phẩm, tạo kênh tiêu thụ ổn định, giảm phụ thuộc vào thương lái truyền thống.

Nhìn tổng thể, các mô hình liên kết tại Lai Châu đã tạo nên bức tranh sinh kế đa dạng như: Cà gai leo tại Nậm Nhùn giúp người Thái có thu nhập ổn định; cây dược liệu ở Sìn Hồ mở ra thị trường mới cho nhiều hộ; nuôi ong mang lại lợi ích rõ rệt cho người Mông, Thái, Khơ Mú… mắc ca trở thành cây kinh tế dài hạn, gắn kết doanh nghiệp với nông dân. Tất cả đều dựa trên sự vào cuộc của hợp tác xã, doanh nghiệp và sự tích cực tham gia của người dân.

Liên kết sản xuất không chỉ tạo ra giá trị kinh tế mà còn thay đổi tư duy của đồng bào từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa, áp dụng khoa học kỹ thuật và tham gia chuỗi giá trị nông sản. Trong bối cảnh Lai Châu đang đẩy mạnh mục tiêu giảm nghèo bền vững, các mô hình này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Sự lan tỏa hứa hẹn sẽ tiếp tục mở ra những cơ hội mới, giúp người dân vùng cao chủ động vươn lên, nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển kinh tế một cách lâu dài.