Thương mại điện tử dẫn dắt kinh tế số bứt phá

Động lực tăng trưởng kinh tế số 

Năm 2025 đánh dấu bước tăng trưởng nhanh và ổn định của kinh tế số Việt Nam, trong đó thương mại điện tử tiếp tục giữ vai trò trung tâm. Theo báo cáo thường niên Kinh tế số khu vực Đông Nam Á (e-Conomy SEA 2025) lần thứ mười do Google, Temasek và Bain & Company công bố, nền kinh tế số Việt Nam được dự báo đạt 39 tỷ USD tổng giá trị hàng hóa vào cuối năm 2025, tăng 17% so với năm trước. Riêng thương mại điện tử chiếm gần hai phần ba giá trị này, với mức ước tính khoảng 25 tỷ USD, tiếp tục dẫn dắt quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực bán lẻ và dịch vụ tiêu dùng.

Theo bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, thương mại điện tử tiếp tục giữ vai trò động lực của kinh tế số và là một trong những trụ cột quan trọng trong chiến lược chuyển đổi số ngành Công Thương.

Thực tế, các khảo sát thị trường của VECOM cho thấy, "bức tranh" tăng trưởng đồng đều ở cả quy mô và tốc độ. Theo báo cáo toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến quý III/2025 từ nền tảng tổng hợp và khai thác dữ liệu Metric.vn, thị trường thương mại điện tử Việt Nam đang tăng trưởng mạnh với tổng doanh số đạt 103,6 nghìn tỷ đồng, tăng 22,25% so với cùng kỳ năm trước.

Chuyên gia của Metric cũng dự báo, doanh số quý IV/2025 sẽ đạt 105 nghìn tỷ đồng, tăng 15% so với cùng kỳ năm 2024 và tăng 1,35% so với quý III/2025.

Tốc độ tăng trưởng này không chỉ xuất phát từ sự thay đổi hành vi mua sắm của người tiêu dùng, đặc biệt nhóm trẻ mà còn nhờ sự phát triển của hệ sinh thái hỗ trợ. Sự lan tỏa của thanh toán số, công nghệ tài chính, logistics thông minh, cùng với mô hình kinh doanh mới như thương mại xã hội (social commerce) hay mua sắm trực tuyến (livestream shopping) đã tạo ra chuỗi tác động lan rộng. Những yếu tố này khiến thương mại điện tử không còn chỉ là “một kênh bán hàng”, mà thực sự đã trở thành hạ tầng thương mại quan trọng của nền kinh tế.

Đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) đánh giá, năm 2025 là năm chuẩn bị cho giai đoạn phát triển mới - giai đoạn phát triển thứ tư của thương mại điện tử Việt Nam. Giai đoạn này sẽ bắt đầu từ năm 2026 và là giai đoạn phát triển nhanh và bền vững.

Theo ông Đoàn Quốc Tâm, Trưởng Ban Hợp tác, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), thương mại điện tử đang đóng vai trò như “xương sống” của kinh tế số, khi vừa tạo ra giá trị trực tiếp qua thị trường bán lẻ trực tuyến, vừa gián tiếp thúc đẩy logistics, thanh toán số, marketing trực tuyến và các ngành phụ trợ khác, tạo nền móng để mở rộng sang thương mại xuyên biên giới - lĩnh vực được dự báo sẽ tăng tốc mạnh trong giai đoạn sắp tới.

Hoàn thiện khung pháp lý, chuẩn hóa thị trường và những thách thức cần giải quyết

Sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử cũng kéo theo những yêu cầu cao hơn đối với quản lý thị trường, bảo vệ người tiêu dùng và nâng cao chuẩn mực vận hành của doanh nghiệp. Trong bối cảnh thị trường vận động nhanh và phức tạp, việc hoàn thiện thể chế cho thương mại điện tử được xem là bước đi chiến lược.

Theo Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số Lê Hoàng Oanh, năm 2025, Bộ Công Thương đã hoàn thiện hai văn bản nền tảng gồm: Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026 - 2030 với định hướng tiên phong - xanh - bao trùm. Bên cạnh đó, Luật Thương mại điện tử với các chính sách về phân loại mô hình nền tảng, quản lý chủ thể xuyên biên giới, đầu tư nước ngoài, dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử và khung pháp lý cho hợp đồng điện tử.

Trong đó, Luật Thương mại điện tử đặt ra hàng loạt yêu cầu mới về đăng ký, minh bạch thông tin, nghĩa vụ thuế, bảo vệ dữ liệu người dùng, quản lý giao dịch và trách nhiệm liên đới của các nền tảng. Trong đó, điểm đáng chú ý là trách nhiệm kiểm soát thông tin hàng hóa, xuất xứ và hành vi bán hàng trên nền tảng. Các quy định này hướng tới việc giảm thiểu gian lận, hạn chế hàng giả và tạo môi trường kinh doanh lành mạnh - điều kiện cần để thị trường tiếp tục phát triển bền vững.

Chính những thay đổi pháp lý này đang tạo ra sự chuyển biến rõ rệt trong cơ cấu thị trường. Không ít gian hàng nhỏ lẻ hoặc hoạt động thiếu minh bạch đã rời bỏ thị trường vì không đáp ứng yêu cầu mới về thuế, hóa đơn điện tử, chứng từ nguồn gốc hay tuân thủ vận hành. Theo chuyên gia kinh tế - PGS. TS Nguyễn Thường Lạng, đây là giai đoạn “thanh lọc cần thiết” để hình thành chuẩn mực mới, cạnh tranh bằng chất lượng sản phẩm, quy trình minh bạch và năng lực quản trị, thay vì chạy theo chi phí thấp hoặc chiến lược “đốt tiền”.

Trong khi đó, các doanh nghiệp nghiêm túc, đặc biệt nhóm vừa và nhỏ, lại đối mặt nhiều thách thức. Chi phí logistics, vận chuyển và hoàn trả hàng hóa vẫn là rào cản lớn, nhất là khi mở rộng sang thương mại xuyên biên giới. Cụ thể, ông Đoàn Quốc Tâm nhấn mạnh, chi phí và thủ tục liên quan đến giao nhận, trả hàng, khiếu nại và tuân thủ pháp luật là gánh nặng lớn nhất đối với SME. Điều này cho thấy, để thương mại điện tử bứt phá sang giai đoạn “xuất khẩu số”, Việt Nam cần chiến lược logistics phù hợp và hỗ trợ bài bản hơn cho doanh nghiệp.

Đáng chú ý, thị trường càng lớn thì yêu cầu chuẩn hóa càng cao. Thương mại điện tử chỉ có thể tiếp tục duy trì vai trò chủ lực trong nền kinh tế số nếu khung pháp lý được hoàn thiện, hệ sinh thái logistics và thanh toán được nâng cấp và doanh nghiệp, đặc biệt SME được nâng cao năng lực cạnh tranh.

Nếu tận dụng tốt, thương mại điện tử hoàn toàn có thể trở thành động lực tăng trưởng bền vững và góp phần định hình vị thế của kinh tế số Việt Nam trong khu vực và toàn cầu.