Chuyện đào tạo người làm chủ biển sâu ở PV College

1. Một buổi sáng đầu tháng 11/2025, chúng tôi có mặt tại tháp lặn của PV College. Mặt nước trong tháp phẳng lặng như tấm gương. Từ trên tháp cao, chúng tôi cảm giác chẳng khác nào như đang ở boong tàu ngoài biển. Dưới chân tháp, từng tốp học viên trong bộ đồ lặn cao su bó sát đang chuẩn bị cho bài thực tập. Họ mang trang thiết bị lặn, chăm chú lắng nghe giảng viên hướng dẫn các thao tác kỹ thuật.

Từ buồng điều khiển, một khẩu lệnh dứt khoát vang lên. Theo hiệu lệnh của thầy giáo, các học viên lần lượt lặn xuống làn nước xanh trong, bắt đầu hành trình bước vào một nghề đặc biệt. Từ những buổi đầu học cách thở, làm quen với áp suất nước, cho đến khi trở thành thợ lặn chuyên nghiệp, họ phải trải qua suốt 18 tháng đào tạo, kết hợp giữa lý thuyết, thực hành trên tháp và thực tập thực tế ngoài biển.

Tháp lặn của PV College là nơi đào tạo, thực hành lặn cho các học viên.

“Lặn sâu không chỉ là một nghề, mà là một bản lĩnh sống” - câu nói ấy đã trở thành triết lý của những người thợ được đào tạo từ PV College. Hiện nay, đây là đơn vị duy nhất ở Việt Nam có khả năng đào tạo thợ lặn sâu đến 70 mét, phục vụ cho ngành dầu khí và nhiều lĩnh vực ngoài ngành.

Ban Lặn của PV College được thành lập từ năm 1978, chỉ 3 năm sau khi Trường Công nhân Kỹ thuật Dầu khí - tiền thân của PV College - ra đời. Ngay từ những ngày đầu, nhà trường đã được Chính phủ Na Uy viện trợ đồng bộ hệ thống thiết bị hiện đại, đạt tầm cỡ quốc tế vào thời điểm đó, cùng giáo trình đào tạo theo tiêu chuẩn Hải quân Hoa Kỳ (US Navy). Giai đoạn 1980-1986, chương trình đào tạo tiếp tục được hoàn thiện, giáo trình được Việt hóa, đặt nền móng cho đội ngũ giảng viên đầu tiên đào tạo nghề lặn phục vụ ngành dầu khí Việt Nam.

Để trở thành thợ lặn sâu chuyên nghiệp, học viên phải vượt qua hàng loạt tiêu chuẩn sức khỏe nghiêm ngặt theo quy định của Bộ Y tế, từ độ tuổi, thể hình cho đến khả năng chịu áp lực. Trong suốt 18 tháng đào tạo, học viên được trang bị kiến thức về cơ chế, kỹ thuật lặn, sử dụng thiết bị vào bảo đảm an toàn trong công tác lặn. Bên cạnh đó, họ còn được rèn luyện nhiều kỹ năng làm việc dưới nước nhằm phục vụ thi công, khảo sát các công trình dầu khí và phương tiện nổi ngoài khơi.

Để trở thành thợ lặn sâu chuyên nghiệp, học viên phải vượt qua hàng loạt tiêu chuẩn sức khỏe nghiêm ngặt (Ảnh: PV College huấn luyện an toàn lao động trên các công trình biển)

Người thợ lặn dầu khí không đơn thuần là người “xuống nước”. Họ là những “thợ đa năng” dưới lòng biển, phải làm việc chính xác, độc lập và sáng tạo, đồng thời luôn giữ được sự bình tĩnh để xử lý các tình huống khẩn cấp. Họ được đào tạo bài bản và cấp đầy đủ các chứng chỉ sử dụng thiết bị, khảo sát theo tiêu chuẩn của các tổ chức đăng kiểm trong nước và quốc tế.

2. Công việc của thợ lặn dầu khí vốn nặng nhọc và đầy áp lực, nhất là khi làm việc trong điều kiện dòng chảy mạnh, tầm nhìn hạn chế, không gian chật hẹp. Vì vậy, yêu cầu về sức khỏe và an toàn luôn được đặt lên hàng đầu, với chế độ kiểm tra sức khỏe định kỳ 2 lần mỗi năm.

Ông Vũ Văn Hà - Giám đốc Trung tâm Dịch vụ Công trình ngầm PV College chia sẻ, nhà trường luôn giữ quan điểm nhất quán: không có hoạt động nào quan trọng đến mức được phép xem nhẹ an toàn. Với PV College, việc tuân thủ các tiêu chuẩn của Hiệp hội Các nhà thầu hàng hải quốc tế (IMCA) không chỉ là yêu cầu nghề nghiệp, mà còn là thước đo uy tín. “Điều khiến chúng tôi tự hào nhất không chỉ là năng lực kỹ thuật, mà là tinh thần đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau trong từng ca lặn - đó là văn hóa mà chúng tôi luôn gìn giữ”, ông Hà khẳng định.

Ông Vũ Văn Hà - Giám đốc Trung tâm Dịch vụ Công trình ngầm PV College.

Do tính chất đặc thù của nghề, công tác tuyển sinh nghề lặn những năm gần đây gặp không ít khó khăn. Trong hàng trăm hồ sơ đăng ký, chỉ có số ít thí sinh đáp ứng đủ điều kiện sức khỏe để theo học. Quá trình rèn luyện thể lực nghiêm ngặt, kỷ luật cao cùng áp lực môi trường khắc nghiệt khiến không ít học viên phải dừng lại giữa chừng, dẫn tới nguy cơ thiếu hụt nguồn nhân lực lặn sâu trong thời gian tới.

Tuổi nghề của thợ lặn sâu tại Việt Nam thường kéo dài đến khoảng trên 50 tuổi, thấp hơn so với mức trung bình khoảng 65 tuổi trên thế giới. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ của thiết bị lặn hiện đại, công nghệ thi công tiên tiến và hệ thống quản lý an toàn theo tiêu chuẩn IMCA, tuổi nghề của thợ lặn có thể từng bước được nâng lên. Phần lớn thợ lặn giàu kinh nghiệm khi rời công việc trực tiếp dưới nước sẽ chuyển sang vai trò huấn luyện, giám sát hoặc hỗ trợ kỹ thuật trên bờ. Đây vừa là lợi thế về tri thức, vừa là thách thức trong việc bố trí, sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực sau giải nghệ.

Nghề lặn dầu khí là nghề đặc thù, nơi máy móc và thiết bị hiện đại chưa thể thay thế vai trò của con người. (Ảnh: Vương Thái)

PV College xác định, phát triển nguồn nhân lực cho lĩnh vực lặn là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn tới, không chỉ phục vụ Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) mà còn đáp ứng nhu cầu thi công, bảo trì công trình ngầm, quốc phòng và cứu hộ quốc gia. “Làm sao để vừa nâng cao trình độ, vừa phát triển được số lượng thợ lặn sâu chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu thực tế - đó là điều chúng tôi trăn trở nhất hiện nay”, ông Hà bộc bạch.

3. Trải qua nửa thế kỷ, PV College đã đào tạo hàng trăm thợ lặn lành nghề, cung ứng cho Petrovietnam và nhiều đơn vị như Hải quân, Cảnh sát biển, các doanh nghiệp hàng hải và năng lượng. Dấu chân của họ in khắp các công trình dầu khí ngoài khơi, các nhà giàn DK của Bộ Quốc phòng, từ đập thủy điện Hòa Bình đến Nhà máy Điện Thủ Đức. Đặc biệt, không chỉ là cơ sở đào tạo, PV College còn là một trong những nhà thầu lặn hàng đầu Việt Nam, tiên phong áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế trong hoạt động lặn.

Năm 2015, PV College trở thành đơn vị đầu tiên tại Việt Nam được công nhận là thành viên của IMCA, với đội ngũ chuyên gia sở hữu nhiều chứng chỉ lặn quốc tế. Gần như mọi dự án cần đến kỹ thuật lặn sâu - từ khảo sát, lắp đặt ống dẫn dầu khí, bảo dưỡng thân tàu cho đến trục vớt, cứu hộ - đều tìm đến đội lặn của PV College.

Bên cạnh công tác đào tạo, PV College còn là nhà cung cấp dịch vụ lặn hàng đầu Việt Nam.

Những học viên tốt nghiệp từ đây không chỉ là thợ giỏi, mà còn là biểu tượng của bản lĩnh - dám đối diện với áp lực và hiểm nguy để làm việc ở nơi con người hiếm khi đặt chân tới. Nghề lặn dầu khí thuộc nhóm công việc đặc biệt nặng nhọc, nhưng cũng là nghề mang lại niềm kiêu hãnh lớn lao. Dưới lớp mặt nạ kín và nhịp thở đều đặn, những người thợ lặn vẫn nhận ra nhau bằng ánh mắt - thứ ngôn ngữ của niềm tin. Mỗi lần ngoi lên mặt nước, tháo bỏ mặt nạ, nụ cười họ rạng rỡ trong nắng, như thể vừa chinh phục thêm một phần đại dương.

Từ năm 1978 đến nay, lớp lớp thợ lặn được đào tạo tại PV College đã góp phần tạo nên sức mạnh thầm lặng của Petrovietnam - được hun đúc từ những công trình vững vàng giữa khơi xa. Giữa đại dương sâu thẳm, họ để lại dấu ấn bằng những mối hàn, những nhịp thở dưới lòng biển - minh chứng cho bản lĩnh và khát vọng chinh phục biển sâu của PV College.

Lê Trúc - Hồng Thắm